Een herdenking in het bos bij Woudenberg
Op een warme herfstdag kwamen enige tientallen mensen naar Woudenberg voor de herdenking van de moord op vijftien verzetsmensen, nu 75 jaar geleden.
Op 16 oktober 1942 fusilleerden de nazi’s in de bossen tussen Amersfoort en Woudenberg vijftien linkse verzetsmensen, een represaillemaatregel voor een aanslag op een Wehrmachttrein bij Hengelo. Twaalf van hen zaten vast in Kamp Amersfoort, drie waren overgebracht vanuit een gijzelaarskamp in Brabant. Daaronder was de advocaat Hein Vrind uit Almelo, een pacifist, lid van de JVA (Jongeren Vredes Actie).
Bij de herdenking werden de namen van alle omgebrachte mannen opgelezen: D.J.H. Bannink, raadslid voor de CPN in Deventer, H. van Dam, CPN-bestuurder uit Wageningen, J.C. Endeveld, W. van Ewijk, A.J. Gerritsen, ook raadslid voor de CPN in Deventer, J. Haantjes, P.A. van Heijningen, Februaristaker uit Amsterdam, J. van den Kerkhoff, J.H. Kors, CPN-lid uit Amsterdam Bos en Lommer, D. v.d. Meulen, verzekeringsagent en CPN-lid uit Deventer, E.Ooyevaar, CPN-lid uit Amsterdam Oosterparkbuurt, J.H. Roebers, J. van Veen, gemeenteraadslid voor de CPN in Enschede, H.W.L. Vrind en A.J.IJmkers.
Over alle communisten in deze groep is meer te vinden in het archief van het (nooit gepubliceerde) Gedenkboek voor gevallen verzetsstrijders, nu onderdeel van het CPN archief in het Internationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis in Amsterdam.
Het monument voor deze verzetsmensen staat sinds 1992 op de executieplaats, bij de Trekerweg, een fietspad dat begint achter restaurant Bergzicht, Doornseweg 23, Woudenberg.
Een verslag van de herdenking van Bert Janssen verscheen op 17 oktober in het dagblad Tubantia:
Kleinzonen herdenken opa’s liquidatie
Precies 75 jaar geleden schoten de Duitsers vijftien politieke gevangenen dood. Zij werden in de Utrechtse bossen gefusilleerd uit wraak voor een mislukte aanslag bij Hengelo. Voor het eerst wonen alle opgespoorde nabestaanden de herdenking bij. “Heel indrukwekkend”, meent Enschedeër Jacy Bies.
WOUDENBERG/ENSCHEDE
Jacy richt zijn cameraatje op een ruige brok steen onder jonge eiken. Daarop glimt een plaquette in de warme najaarszon, met twee coupletten van het Wilhelmus. De Tukker schiet een serie foto’s. Hier, in de bossen van particulier landgoed Den Treek Henschoten, wordt deze maandag een gruwelijke oorlogsmisdaad herdacht. Na een mislukte aanslag op een trein met Wehrmachtgeneraals, door de Hengelose verzetsgroep Hazemeijer, zijn vijftien gevangenen geëxecuteerd, 75 jaar geleden. Jacy’s opa Jacobus van Veen (42), raadslid voor de communistische CPN in Enschede, is één van de slachtoffers van Duitse wraak.
Van Veen, een politiek bevlogen wever, zit opgesloten in Kamp Amersfoort, berucht om het strenge regime. Twee andere gevangenen zijn Jan Haantjes (56), SDAP-wethouder uit Enschede, en Heinrich Wilhelm Lukas Vrind (29) uit Almelo. Dat Twentse duo wordt in Brabant vastgehouden. Nadat ze een voorstelling van cabaretier Lou Bandy hebben bijgewoond gaan ze nog dezelfde avond op transport.
De Duitse bezetters riepen betrokkenen bij een aanslag op een Wehrmachttrein bij Hengelo op zich te melden. Toen daar geen gehoor aan was gegeven, werden vijftien willekeurige gijzelaars doodgeschoten. Een afslachting door de nazi’s.
De liquidatie van 16 oktober 1942 is jaarlijks bij Woudenberg herdacht. Nu, 75 jaar later, spoorden vrijwilligers van Kamp Amersfoort nabestaanden van de vijftien vermoorde vaderlanders op. Bies (62), die als hovenier bij de sociale werkvoorziening Soweco in Almelo langdurig werklozen begeleidt, en zijn vrouw Rikie (64) wonen de plechtigheid voor het eerst bij. “Ik kreeg een brief van de gemeente Enschede, of ik contact wilde opnemen. Dat heb ik gedaan. Ik ben nog de enige”, vertelt enig kind, Jacy. Hij is naar zijn geëxecuteerde opa Jacobus van Veen vernoemd. “Ik wist niet dat het hier gebeurd is.”
Opa’s enige dochter, Wiep, is Jacy’s moeder. Zij overleed in mei 2000, een week voor de vuurwerkramp. Zij had de afscheidsbrief die haar vader de avond voor zijn executie aan zijn dierbaren mocht schrijven. Wiep nam die brief letterlijk mee in haar graf. Haar vader Jacobus en zij liggen op de Oosterbegraafplaats in Enschede.
De kleinkinderen vroegen: opa, hoe was het in de oorlog? Hij vertelde ze meer dan ooit aan ons
Bies’ vader werd zondag 94 jaar. Senior kon door een broze gezondheid de herdenking bij Woudenberg niet bijwonen. Thuis werd niet veel gepraat over het oorlogsdrama met Jacobus, vertelt Bies.
Datzelfde zeggen de kleinzonen van de doodgeschoten SDAP-wethouder Haantjes. Deze ‘rooie bestuurder’ liet een vrouw en twee zoons, Wijnand en Henk, na. Zij deelden het verhaal over de standrechtelijke executie amper met hun kinderen. “Maar gek genoeg wel met hun kleinkinderen”, schetst Maarten Haantjes (68). “Zij vroegen: ‘opa, hoe was het in de oorlog?’ Mijn vader gaf ze voedselbonnen mee en vertelde veel meer dan hij ons ooit heeft gedaan.”
De nazaten van de geliquideerde wethouder waaierden uit over ons land. Er is een blijvende herinnering in Enschede: wethouder Haantjes en Jacobus van Veen worden elk geëerd met een straatnaam.
Bijna 80 nazaten van de vermoorde groep zien deze maandag hoe, na een officiële toespraak vol waarschuwingen voor herhaling en extremisme, drie kransen worden gelegd. Ze horen sergeant-majoor Chris Seelig (33) van het Fanfarekorps van de Nationale Reserve ‘The last Post’ blazen. Achtergrond-geraas van snelwegen wordt even overstemd door sereen trompetgeschal. Een minuut stilte volgt.
Jacy Bies richt zijn cameraatje. “Heel indrukwekkend”, zegt hij. “Dat er nog zoveel mensen op afkomen.” Hij drukt weer af. De foto’s zijn voor zijn hoogbejaarde vader thuis. Mooi detail: Bies senior woont in de straat die naar zijn doodgeschoten schoonvader Jacobus is vernoemd.