Tentoonstelling over het communistisch verzet in Bevrijdingsmuseum Groesbeek
Op 1 mei is in het Bevrijdingsmuseum in Groesbeek de tentoonstelling De Communisten – In Verzet tegen Fascisme en Kapitaal geopend.
De tentoonstelling vindt plaats in het kader van het Jaar van het Verzet 2018. Het communistisch verzet komt tot leven aan de hand van vele verzetsposters, kranten, foto’s, videomateriaal en muziekfragmenten. Er zijn tal van historische verzetsobjecten te zien uit Nederland en Duitsland: van een stencilmachine waarmee De Waarheid werd gedrukt tot sabotagegereedschap waarmee treinen werden ontspoord. De vervolging van de communisten wordt verteld aan de hand van de indrukwekkende tekeningen van Henri Pieck en het bijzondere schaakspel dat verzetsman Nico Mourer in gevangenschap maakte van broodkruimels. De tentoonstelling besteedt zowel aandacht aan het antifascistisch verzet van communisten vòòr de oorlog als aan hun groeiend isolement ondanks hun verzetsrol na de oorlog.
De opening van de tentoonstelling werd verricht door Ina Brouwer, het laatste Kamerlid voor de CPN, Rutger Groot Wassink, fractievoorzitter van GroenLinks in de Amsterdamse Gemeenteraad en Tjerk Kloostra, kleinzoon van een oud-verzetsstrijder uit Den Haag. Kloostra liet een film zien die hij gemaakt heeft over de dag waarop zijn opa door de Duitsers is opgepakt. De openingshandeling bestond uit het uitdraaien van een poster uit een oude drukpers, die in de oorlog in Nijmegen is gebruikt.
[op de foto v.l.n.r. Tjerk Kloostra, Rutger Groot Wassink, Ina Brouwer en conservator Rense Havinga
Uit de De Gelderlander van 20 april, Ronald Peters: Bevrijdingsmuseum vertelt verhaal communistisch verzet
Conservator Rense Havinga: ,,Wat het beeld betreft wordt deze expositie echt anders dan anders. We bouwen hier een heel straatje na. Met gevels, lantaarns, vensters waardoor bezoekers naar binnen kunnen kijken.”
Centraal in dat straatje staan de Nederlandse communisten, lid van de CPN en eigenlijk al in verzet vanaf het moment dat Hitler in de dertiger jaren aan de macht kwam. ,,Toen al werden Duitse communisten geholpen, werden vluchtelingen bij Nederlanders ondergebracht.”
Uit het verslag van Omroep Gelderland onder de titel: ‘Eindelijk erkenning voor de rol van de communisten in het verzet’:
Terwijl van de rest van de bevolking 1 procent in het verzet zat, zat maar liefst 20 procent van de communisten in het verzet. Dat heeft alles te maken met de manier waarop communisten al vóór de oorlog in het geheim moesten opereren. Ambtenaren mochten geen lid zijn van de Communistische Partij Nederland (CPN) en communisten die vanuit Duitsland naar Nederland waren gevlucht, liepen sinds Hitler in 1933 aan de macht kwam het risico uitgeleverd te worden aan de Gestapo.
Rense Havinga, conservator van het Bevrijdingsmuseum: ‘Al vanaf 1933 gaan ze het Duitse verzet ondersteunen en bouwen ze daarbij een verzetsorganisatie op om drukwerk te maken, om onderduikers onder te brengen. Dus ze hadden al zeven jaar ervaring toen hier de bezetting begon.’
‘Acties steeds feller’
En velen van hen gingen actief in het verzet. Onder hen ook Tjerk Kloostra. Zijn kleinzoon en naamgenoot vertelt: ‘De eerste acties waren nog vrij onschuldig, het verspreiden van pamfletten en ook de krant en het kalken van leuzen op muren en naarmate de terreur toenam door de Duitsers werden ook de acties veel feller.’
Schaakstukken van vermalen brood
De communisten die opgepakt werden, kwamen in concentratiekampen terecht. Hun kleding werd met een rode driehoek gemerkt om aan te geven dat zij politieke gevangenen waren. In de expositie zijn schetsen te zien die Henri Pieck (de tweelingbroer van Anton) in zo’n concentratiekamp maakte. En ook is het schaakspel te zien dat één van de gevangen genomen communisten maakte door brood te vermalen en te kneden tot schaakstukken.
Communisten uit de gratie
Na de oorlog waren de communisten populair, ze waren immers één van de bevrijders van Europa. Op een blik in de expositie zie je Stalin gebroederlijk naast Churchill en Roosevelt. Maar toen de Koude Oorlog begon veranderde de houding raakten de communisten snel uit de gratie. En ook hun verzetsdaden kwamen in de vergetelheid.
Kransen op graf Hannie Schaft verboden
Communisten die in het verzet hadden gezeten, waren niet meer welkom op de verenigingen en in 1951 werd zelfs de herdenking van Hannie Schaft verboden. Conservator Rense Havinga: ‘En dan krijg je de bizarre situatie van oud-verzetsmensen met kransen die worden tegengehouden door het Nederlandse leger en politie omdat ze de kransen niet op het graf van Hannie Schaft mogen leggen.’
Maar nu is er dus deze expositie waarin de rol van de communisten in het verzet onomwonden wordt verteld. Tjerk Kloostra is blij dat er nu eindelijk eens aandacht is voor de rol van de communisten in het verzet. ‘Het is voor het eerst in 75 jaar dat wij de mogelijkheid hebben om het verhaal van mijn opa te delen.’
