Symposium ‘Communisten in verzet tegen fascisme en kapitaal’
Het Bevrijdingsmuseum in Groesbeek organiseerde op zaterdag 19 mei ter gelegenheid van de bijzondere tentoonstelling over Communisten in verzet tegen fascisme en kapitaal een symposium, een uniek ‘moment voor het vergeten communistisch verzet’ (De Gelderlander).
Max van den Berg (91) opende de druk bezochte bijeenkomst met een inleiding waarin hij allereerst de acties van communisten tegen de armoede en de werkloosheid vòòr de oorlog beschreef. Het verzet tegen de politiek van Colijn zou later de grondslag leggen voor het communistisch verzet tijdens de Duitse bezetting. Van den Berg memoreerde onder andere het Jordaanoproer van juli 1934, waarbij de regering tanks inzette tegen een opstandige Amsterdamse bevolking. Er vielen vijf doden. De persen van het communistische dagblad De Tribune werden onklaar gemaakt en de gehele oplage van de krant werd in beslag genomen.
Communisten waren voor de oorlog actief in Werklozen Actie Comités en in de brede werklozenbeweging Eendracht maakt macht (EMM). Die beweging bleef in het eerste oorlogsjaar actief onder werkverschaffingsarbeiders, onder andere bij de Heidemaatschappij. Acties tegen verlenging van de arbeidsdag leidden tot resultaat, evenals protesten tegen de loondaling wegens vorstverlet. Begin 1941 ontstond na openbare bijeenkomsten van arbeiders op het Raamplein en in Het Vondelpark, en het afblazen van de uitzending van metaalarbeiders naar Duitsland het gevoel dat er ondanks de bezetting resultaten behaald konden worden. Dat gaf mede de stoot tot de massale Februaristaking die werd uitgeroepen door de communisten nadat de Duitsers bij een razzia honderden Amsterdamse Joden hadden gearresteerd en weggevoerd. Max van den Berg deed als 14-jarige scholier ook mee aan deze staking, die zich uitbreidde over de Zaanstreek, het Gooi en Utrecht.
De Februaristaking was van grote betekenis als teken van verzet tegen het racisme van de nazi’s. Het is volgens Van den Berg opvallend dat de staking tegen de uitzending van troepen naar Indonesië, vlak na de oorlog, op 21 september 1946 nooit zoveel bekendheid heeft gekregen en niet in dezelfde mate is herdacht. Ook na de oorlog ging het om verzet tegen het racisme, maar dan van de eigen regering, zei hij. De weigeraars, die zich toen principiëel verzetten tegen de koloniale oorlog, verdienen volgens hem dan ook volledige rehabilitatie. Zij stonden immers, zoals later ook wel algemeen is erkend, ‘aan de goede kant van de geschiedenis’.
Na de inleiding van Max van den Berg werd het symposium voortgezet met een panel van vier onderzoekers onder leiding van Lennert Savenije, die onlangs aan de Radboud Universiteit promoveerde op collaboratie en verzet in Nijmegen.
V.l.n.r Rien Dijkstra, Chris Beuker, Johan van der Veen, Ruud Weijdeveld en Lennert Savenije (foto Conny Ruigrok)
